Değerli taş isimleri elmas, zümrüt, yakut ve topaz olarak bilinmektedir. Bu taşlar, altından sonra en fazla rağbet gören materyaller arasında yer almaktadır. Yarı değerli taşlar ise, ametist gibi daha çok efsanelere konu olmuş taşlardır. Yarı değerli taşlar, ağırlıklı olarak cesaret verme, sağlığı düzeltme gibi mistik görevlerle anılmaktadır. Değerli taşlar nasıl anlaşılır, sorusuna da böylelikle yanıt verilmiş olur.
Saf karbon bileşenden oluşan elmas, mücevher taşları arasında en değerlilerindendir. Mohs ölçeğine göre 10 sertlik derecesine ulaşan elmas, dünya üzerinde bulunan en sert yapıdır. Dolayısıyla çizilmesi ya da zarar görmesi mümkün değildir. Hiçbir madde elması çizemez, ancak elmas her maddeyi çizebilir. Elmas, ister yüzüklerde, ister gerdanlıklarda bulunsun, parlak ve göz alıcı duruşu asla değişmez. Her yüzeyde dikkat çekici derecede parlak görünür. Bunun nedeni, ışığı kırma katsayısının yüksek olmasıdır. Elmas, içine aldığı ışık miktarından çok daha fazlasını yansıtır. Bu nedenle sanki bir ışık kaynağıymış gibi parlar. Dikkatli bakıldığında içinden yansıyan ışığın gökkuşağı gibi ayrıldığı görülür. Bu, ışığı kırabilme oranı ile ilgilidir. Güneş veya başka bir ışık kaynağından elmas içerisine giriş yapan renk, gökkuşağı renklerine ayrılarak yansıtılır. Bu nedenle en değerli taş olarak adlandırılabilir.
Yeryüzünde görülebilecek en büyük gerçek elmas, Topkapı Sarayı Müzesi’nde yer alan 86 karatlık kaşıkçı elmasıdır. Elmas, kendi içinde çok büyük olmasının yanında, etrafına işlenen küçük elmaslarla daha gösterişli hale getirilmiştir. Bu nedenle ışık kaynağı gibi görünmesi ve sergilenmesi mümkün olmuştur.
Özellikle takı yapımında kullanılan pırlanta, değerli taşlar sınıfında yer almaktadır. Elmasın kesilmesi ve ince işlemlerden geçerek parlatılması sonucu elde edilen pırlanta, mücevher yapımında kullanılan değerli taşlar arasında yer almaktadır. Elmasın yavrusu adı ile anılan pırlanta, değerini 4C kuralına göre belirlemektedir. Cut (kesim), Carat (Karat), Clarity (Berraklık) ve Color (Renk) özelliklerine göre pırlantanın ne kadar değerli olacağına kanaat getirilir.
Pırlantalar, değerlerinin belirlenmesi ve satışlarının kolaylaşması açısından sınıflara ayrılmıştır. Bu sınıflardan en yüksek olanı D sınıfıdır. D sınıfı bir pırlantanın bulunması oldukça zordur. D sınıfı pırlantalar, saf beyaz ışık yayar ve en değerli pırlanta çeşididir. Z sınıfına doğru gidildikçe, pırlantanın yaydığı renkler pembe ve sarıya doğru döner. Ancak bunu sadece işin uzmanları anlayabilir. Ayrımın çıplak gözle görülmesi mümkün değildir. Değerli taş analizi nasıl yapılır sorusuna da bu şekilde yanıt verilir. değerli taşların yaydıkları ışık saf beyaz renge ne kadar yakınsa, taşın değeri o kadar yüksek olacaktır.
Hassas, detaylı ve zorlayıcı olması nedeniyle ‘taşların kraliçesi’ unvanını alan zümrüt, oldukça dikkatli bir işleme gerektirir. Yeşil renkli olmasının yanında, bu rengin tonu taşın değerini belirler. Taşın rengi koyulaştıkça değeri artar. Zümrüt taşları, içerisinde damarlar ve çizgiler barındırır. Bu nedenle şekillendirme sırasında taşın bu çizgilerden kırılması daha olasıdır. Taşı işleyen usta bu konuda ne kadar dikkatli olsa da, bazen kazalar meydana gelebilir. Gerçek bir zümrüt işini imitasyondan ayıran da bu çizgiler ve bulutlu yapıdır. İçinde hafif bulutsu bir görünüm bulunduran zümrüt, dümdüz görünen, camsı bir görünüme sahip olan zümrütten çok daha değerlidir. Değerli taşlar isimleri değiştirilerek anılır. Bu nedenle pırlantaya yavru elmas, zümrüde kraliçe denmiştir. Zümrüt, özellikle gerdanlıklarda boyna zarafet verir, nazarı defettiği düşünülür.
Güçlü bordo rengi ile hükümdarlıklarda bolca kullanılan yakut, elmastan sonra en sert yapıya sahip ikinci doğal taştır. Taş, aşkın, güzelliğin ve asaletin simgesi olarak anılmaktadır. Ağırlıklı olarak gösterişli gerdanlıklar, ağır yüzüklerde ve büyük broşlarda kullanılmaktadır. Yakutu küçük parçalar halinde kullanmak hata olacaktır. taş, gösterişli duruşunun tam olarak kendini gösterebilmesi için mümkün olduğunca büyük parçalar halinde, çoğunlukla altında süslenerek kullanılır. Bu özellikleri ile yakut, değerli taşlar listesinde yerini almaktadır.
En gizemli ve en sürprizli değerli taşlar arasında bulunan safir, mavi rengin en saf seçeneğini sunmaktadır. Mavilerin efendisi adı ile anılan taş, doğada birden fazla çeşitte bulunabilir. Mavi ve mavinin tonlarında olduğu bilinse de, açık mavi ve koyu mavi seçenekleri bulunur. açık mavilere dişi, koyu mavilere erkek safir denmektedir. Işığı yansıtma biçimlerine göre safir taşları değişiklik göstermektedir.
Işığı yıldız biçiminde yansıtan yıldız safirin yanında, renk değiştiren safir çeşitleri de bulunur. Aleksandrit safir, gün ışığında mavi görünse de, yapay ışıkta kırmızı tonları ile kendini göstermektedir. Taş, özellikle kadife kıyafetlerle, şık gece kıyafetleri ile kullanılmaktadır. Siyah kıyafet ile kullanılması asalet göstergesi kabul edilmektedir. Bunun yanında açık renk elbiselerin de hareketlendirilmesinde kullanılır. Bunun yanında nadir de olsa, tek taş yapımında safir kullanılmaktadır.
Güzelliğin, saflığın, merhametin ve eskiye özlemin işareti olarak görülen topaz, açık renklerde bulunan bir taştır. Açık sarı reçine rengindeki değerli taş hangisidir, sorusunun yanıtı topazdır. Sarı, açık mavi, beyaz ya da şeffaf renklerde bulunan bu taş, masumiyeti de simgeler. Genellikle yalnız kullanılmaz. Topaz taşı konulmuş bir yüzüğün etrafına pırlanta parçalarla set çekilir. Özellikle takılarında vintage seven kadınların bayılacağı bu taş, altın rengine kadar uzayan bir kartela ile bulunur. çoğunlukla yüzük ve gerdanlıklarda kullanılan topaz, sadece pırlanta ile bir araya getirilir. Zümrüt gibi renkli taşlarla birlikte yakışmayan topaz, sadece pırlantanın kaldırabileceği bir güzelliğe sahiptir.
Elmas, pırlanta, zümrüt, yakut ve topaz dışında kalan tüm değerli taşlar, yarı değerli olarak anılmaktadır. Ancak yarı değerliden kasıt, fiyat olarak düşüş değildir. Zira siyah opal gibi bazı yarı değerli taşlar, değer anlamında yakut ve zümrüt ile yarışmaktadır. Mücevherat alanında çoğunlukla ametist kullanılsa da, pembe kuvars gibi taşlar da kolye yapımında ön plana çıkar. Ayrıca mor ametist, çoğunlukla pırlanta ve gümüş kullanılan takılarda hareket katmak için kullanılmaktadır.
Açık mavi rengi ile saflığı öğütler gibi görünen Aquamarine taşı, cesaret taşı olarak adını duyurmuştur. Üzerinde taşıyan kişiye ölüm korkusu dahil her korkudan korunma imkanı sunduğu söylenen taş, deniz altından çıkarılmaktadır. Cesaret vermesi ve deniz renginde olması nedeniyle bir dönem denizciler tarafından tılsım olarak kullanılmıştır. Denizden, uzak yoldan, sevdiklerini kaybetmekten ve kaybolmaktan korkan kişiler için bu taşın yatıştırıcı özellikleri bulunduğu söylenmektedir.
Açık renk olması nedeniyle kahin taşı, gelecek taşı gibi isimlerle de anılmaktadır. Bu taşa bakarak bir dönem geleceği tahmin eden kahinler ortaya çıkmıştır. Sinirleri yatıştıran, düşünceyi berraklaştıran, yaratıcılığın ortaya çıkmasını sağlayan bu taş, temas ettiği kişinin sakinleşmesini de sağlar. Böbrek, karaciğer, dalak, tiroit bezleri hastalıklarında vücudun temizlenmesine yardımcı olduğu bilinmektedir. Astronomi açısından koç, ikizler, akrep ve kova burçlarının bu taşı taşıması, onlara büyük fayda sağlayacaktır.
Tüm bedenin kuvvetlenmesinde, dolaşımın düzenlenmesinde, ciğerlerin ve solunum sistemlerinin canlanmasında kullanılan bu taş, odalarda aksesuar olarak da kullanılabilmektedir. Odada bulunan elektriği emer, daha sakin bir çalışma alanı sunar. Dengenin sağlanması, ofiste çalışılıyorsa grubun uyumu ve kavganın sonlanması amacıyla bu taşın kullanılması mantıklı olacaktır. Değerli taşlar ve özellikleri düşünüldüğünde aquamarine taşının en fazla sahil yörelerinde bulunduğu söylenir. Taş, turistik mekanlarda daha fazla ilgi görmektedir.
Adından da anlaşılabileceği üzere güç, bağımsız hareket etme ve liderlik özelliklerinin geliştirilmesinde bu taş etkilidir. Evinden dışarı çıkmakta zorlanan, insanlarla iletişim kurarken sürekli ‘evet’ demek zorunda kaldığını hisseden kişiler için bu taşın kullanımı doğru bir tercih olacaktır.
‘Bağımsızlık taşı’ olarak da adlandırılan kaplan gözü, sindirim sistemi bozukluklarında da kullanılmaktadır. Dalak, böbrek, pankreas ve karaciğer hastalıklarında bu taşın kullanımı ağrıyı hafifletir. Maskülen bir enerjiye sahip olan bu taş, genellikle tespih olarak kullanılmaktadır. Ayrıca taşın küçük taneler halinde kolye olarak da takılması mümkündür. Taş, aynı zamanda kişileri nazardan koruma özelliğine sahiptir. Olayların net bir şekilde algılanması, zekanın keskinleşmesi, daha doğru kararların verilmesi gibi konularda kişilere yardımcı olmaktadır. Oğlak ve yengeç burçlarının ihtiyacı olan taş olarak bilinmektedir.
Tıpkı yakut gibi sert kırmızı bir renge sahip olan bu taş, Latincede Garanatum olarak adlandırılmaktadır. Bununla birlikte bazı yörelerde Garnet olarak da adlandırılır. Dairesel veya oval bir kesim ile kullanılan bu taş, erkek ve dişi olarak iki cinse sahiptir. Tıpı safir gibi koyu kırmızı renkli olan taşlar erkek, açık kırmızı renkli olanlar ise dişi olarak adlandırılır. Hayalcilik ve merhameti işaret eden bu taş, taşıdığı bedenin acılara ve fiziksel zayıflıklara karşı korunmasını sağlar. Aynı zamanda lal taşları, kalp şeklinde üretilerek tılsım olarak da kullanılabilir. Sevgiliye veya eşe hediye edilen kalp şekilli bir lal taşının ilişkiyi kuvvetlendirdiğine, aradaki çekimi arttırdığına inanılmaktadır. Ayrıca yatak veya yastık altına konuğunda kötü rüyaları ve gece korkularını önler.
Kan damarlarının genişlemesinde rol oynayan taş, dolaşım sistemi üzerinde etkilidir. Hayal gücünü harekete geçirir, sevgi ve şefkat hissi uyandırır. Koç ve oğlak burçlarının taşı olarak bilinmektedir. Değerli taş çeşitleri arasında yakuta en fazla benzeyendir.
Simsiyah renginden dolayı kömür ile karıştırılan, ancak oldukça değerli olan bu taş, siyah obsiidiyen, kar taneli obsidiyen gibi çeşitlere ayrılır. Üzerinde herhangi bir damar bulundurmayan taş, kırıldığında içerisinden cama benzer bir görüntü oluşturur. Üzerinde hafif küle benzer beyazlıklar bulunduran türüne kar taneli obsidiyen denir.
Renginden dolayı Kara Kadife olarak da adlandırılan bu taş, saflığı, zihin ile duygunun birleştirilmesini ifade eder. erkeksi taşlar arasında yer alır ve negatif unsurları zeka ile önlemeyi sağlar. Kaygıyı azaltır, kendine güveni arttırır. Akıl ve sevgi bağlarından kopmadan yaşamayı simgeler. İkizler ve yay burçlarının taşı olarak bilinir. Zihinsel ve psikolojik sorunlarda taşın etkisi bulunmaktadır. Özellikle obsesyonların önlenmesi ve hafifletilmesinde, zihinsel sorunlarda taşın kullanımı yararlı olacaktır.
En değerli mineral taşları arasında sayılan magnezit, işlenmesinde yaşanan sorunlar ve hassaslığı nedeniyle tercih edilmemektedir. Endüstride, takı ve kuyumculuktan daha fazla kullanılır. Mineral değerinin yüksek olması nedeniyle, tıbbi alanlarda da kullanımı mümkündür. Beyaz, gri, sarı ve kahverengi renk seçeneklerine sahip olan bu taş; analiz, mantık, kendini tanıma ve objektif bakış açısı geliştirme alanlarında kişilere yardımcı olmaktadır. Motivasyon ve farkındalık alanlarında artışa neden olur. Kişilerin meditasyona daha eğilimli olmasını sağlar, içe dönüş ve kalbi duygulanımlarda etkinlik gösterir. Koç burcunun taşı olduğu bilinmektedir.
Taşın dışından içine doğru renklerin değişmesi nedeniyle yerdeki gökkuşağı adını alan taş, yeşilden kırmızıya doğru giden bir renk çeşitliliğine sahiptir. Taşın kırılmasının ardından iç kısmının gittikçe kırmızılaştığı görülür. Taş, genellikle yüksek ısının bulunduğu bölgelerden çıkarılmaktadır. Güzelliğinin kırıldığında ortaya çıkması nedeniyle taş, çoğunlukla dekorasyon alanında kullanılmaktadır.
Endokrin sistemin dengelenmesini sağlayan taş, uykuyu düzenler. Uykusuzluk sorunu yaşayan kişilerin kullanması daha uygun olacaktır. Uyku için hazırlanan ortama bu taşın konması, uyuyamayan kişinin kalp ritmini dengeleyerek sakinlik verir. Beden ve zihin ikileminden çıkmayı, iki unsuru birleştirmeyi sağlar. Duyarlılık ve anlayışı arttırır. Sinirli kişilerin öfkelerinin dengelenmesinde etkilidir. Konsantrasyon ve sezgisel öğrenmeyi arttırır. Aslan, terazi, oğlak burçlarının taşı olarak bilinmektedir.
Akik, kendine ait damarlı bir yapıya sahiptir. Uykusuzluk, gece korkmaları, kötü rüyalar gibi etkilere karşı koruduğu bilinmektedir. Genellikle sade zincirlerin ucuna kolye ucu olarak kullanılmaktadır. Nazara karşı etkili olan bu taş, metabolizmanın çalışmasında etkilidir. Aynı zamanda taşın küçük parçalı halinden bileklik de yapılmaktadır. tüm burç özelliklerine uyması nedeniyle ortak taş olarak bilinmektedir.
Genellikle koyu kahverengi üzerine beyaz ve krem rengi damarlarla bütünleşen taş, farklı renklere de sahip olabilmektedir. Kırmızı akik, siyah akik ve kahverengi çeşitleri bulunmaktadır. Kaplan gözünden çok daha koyu bir kahverengi olan bu taş, damarları ile özel bir yapıya sahiptir. Belirli özelliklere sahip toprakların kat kat üst üste gelmesi ile oluşan bu taş, camdan sahtesinin yapılmasında müsait değildir. Üzerinde damarlarının bulunması sayesinde sahte bir akik hemen fark edilir.
Taş, damarsız, camsı bir yapıya sahiptir. Özelikle kolye ucu, bileklik ve küpe yapımında kullanılmaktadır. Genellikle mor renkte bulunsa da, çoğu zaman renk tonları değişkenlik gösterebilir. Bağışıklık sistemi ile hormonları düzenler, kanın temizlenmesinde rol oynar. Ametist kullanımının mistik bir gücü de bulunmaktadır. Bu bağlamda bu taş, bilinç seviyelerini aktive eder. Meditasyon yapan kişilerin bu taşı üzerlerinde bulundurmaları durumunda sahip olacakları enerji daha yüksek olacaktır. Yatıştırıcı, sakinleştiren ve mantığı uyandıran bir yapıya sahiptir. Başak, oğlak, kova ve balık burçlarının bu taşı kullanması daha doğru olacaktır.
Siyah ya da renkli olabilecek opal taşı, kolye ve bileklik yapımında kullanılmaktadır. Nadir görülen siyah türünün değeri oldukça yüksektir. Bazı yörelerde altın fiyatları ile yarışan opal taşı, farklı renk ve çeşit seçeneklerine sahiptir. Siyah fonda rengarenk mineral parçacıklarını bulunduran taş, sezgileri arttıran bir etkiye sahiptir. Duygusal bir dengeleyici olan taşın, kişinin üzerinde bulunan negatif enerjiyi aldığı bilinmektedir. Kişilerin meditasyona ilgisinin artmasında, kendi iç benliğine dönmesine, sezgilerin uyanmasın yardımcı olmaktadır. terazi, oğlak, akrep ve yay burcunun taşı olarak bilinmektedir.
Dikkatli bakıldığında küçük bir Satürn gibi görünen bu taş, kutuplaşmayı, eşitsizliği, ayrımcılığı önler. Kişilerin başkalarına karşı ön yargılarını ortadan kaldırmasında, kadın ve erkeğin ötekileştirilmesinin engellenmesinde etkilidir. Taş, eşitlik ve anlayış taşı olarak da bilinmektedir. Kontrollü olmak, sinir kontrolü, dengeli davranım, bağımlılıklardan kurtularak özgürleşme gibi unsurları belirler. Nazara karşı etkilidir.
Gereksiz kaygı ve korkunun ortadan kaldırılmasında, obsesyonların önlenmesinde, kişilerin başkalarından gereksiz korkmasının önlenmesinde etkilidir. Kaygı bozukluklarında, gece korkularında kişilerin özgüven sahibi olmasını sağlar. Aslan burcunun taşı olarak da bilinmektedir. Değerli taşlar ve fiyatları, taşın kullanıldığı atölyeye göre değişiklik gösterebilir. Taşın yanlış yerden kırılması, yanlış mineralle kullanılması gibi etkenler, değerini düşürebilmektedir.